POSTMODERNİZM

                                                                                  Hazırlayan: Ersan Demirdalıç

POSTMODERNİZM

A.    Modernizme Yapılan Eleştirilerin Sonucu : Postmodernizmi anlamak için bir önceki çağa yani Modern çağa yani modernizme genel bir çerçeveyle bakmak uygun olacaktır. İki akımı karşılaştırarak anlatmak konuyu daha anlaşılır hale getirmektedir. Çünkü Postmodernizm, Modernizmin getirdiği hemen her şeye tepki olarak doğmuş olup  Modernizm’e karşı bir isyan hareketidir.

          Günümüzde pek çok alanda başına post getirilen kavramlarla sık sık karşılaşıyoruz. Özellikle son 25 – 30 yıl içerisinde ortaya çıkan bu durum Türkiye’ de dahil dünyanın pek çok ülkesinde birçok alanda görülmektedir. Postçuluk mimariden zoolojiye kadar her kültürel disiplinin üzerinde iz bırakıyor; biyoloji, ormancılık, coğrafya, tarih, hukuk, edebiyat ve tüm sanat dalları, tıp ,siyaset, felsefe vb.’ye kadar uzanıyor. Thomas D. Dochherty, Postmodernizme Giriş adlı eserinde Postmodernizmi Avrupa’ da birçok alana el atmış  bir hayalet olarak tanımlamaktadır. Şimdi Postmodernizmi daha iyi anlamak için kendisiyle sıkı sıkıya bağlantılı olan Modernizm ve Aydınlanma üzerinde duralım.

B.     Aydınlanma Çağı ve Modernizmin Doğuşu : 1596-1650 yılları arasında yaşamış olan büyük düşünür Rene Descartes “düşünüyorum öyleyse varım”  diyerek Modernizmin fitilini ateşlemiştir. Ardından 20. Yüzyılın başında yaşamış olan Max Weber’ in rasyonelleşme adı altında gerçekliklere ancak  akıl yoluyla ulaşılabileceği görüşü ve hayatın her döneminin bir önceki döneme göre daha da rasyonel olduğunu söylemesi aslında hayata ait her şeyin araçsal akılla açıklanabileceğine yönelik bir inancı ortaya koymaktadır. Böylece dünyanın silkinişi gerçekleşecek ve statüko yıkılacaktı. Aslında böyle büyük düşünürlerin geleceğe yönelik kehanetleri arasında dinin yok  olacağı tezi vardı ama bu gerçekleşmedi.  Akılcılığın ön plana çıkmasıyla beraber pozitivist yaklaşım  değer kazanmış ve bu alanda August Comte’ nin önderliğinde tabiat bilimlerinin metodları olan deney ve gözlem yoluyla toplumsal davranışların açıklanabileceği gerçeği kabul görmeye başlamıştır. Toplum Bilimi olarak Sosyoloji ismini kullanan Comte sosyolojinin fizik biliminin yönergeleriyle paralel olarak ilerleyebileceğini ortaya koyarken bu sebeple Sosyal Fizik ismini kullanmayı tercih etmiştir. Daha basit bir tabirle Comte’ nin ortaya koyduğu pozitivizm sosyal bilimlerin tabiat bilimlerinin metodlarını kullanması ve aynı mantıkla hareket etmesi gerektiğini iddia eden bir ekoldür. Comte’ nin pozitivist anlayışı arkasından bu zihniyeti savunan pek çok sosyoloğu ortaya çıkarmıştır. Şimdi Comte’ nin pozitivizmi en son aşamaya koyan ve tüm toplumların bu aşamalardan geçeceğini öngördüğü üç hal yasasına bir bakış atarsak , ilk olarak teolojik aşamayı görüyoruz. Bu aşamada tabiat üstü güçler ve dini figürler toplumsal ve tabiat olaylarının sebebi olarak görülmüş ve açıklanmaya çalışılmıştır. İkinci olarak metafizik aşamada  soyut güçlerin gücü toplumsal olayların açıklanmasında işletilmiştir. Üçüncü olan pozitivist aşamada insanlığın ulaştığı en son ki  aşamadır ve bu aşamada insanlar deney ve gözlem yaparak toplumsal ve tabiat olaylarını açıklamaya çalışmaktadırlar. Toplumlar bu üç aşamanın herhangi birisinde bulunabilirler ama en son ulaşacakları yer pozitivizmin kucağıdır.

          Pozitivizmin ağır bastığı bu dönemde ortaya çıkan sosyologlar materyalist fikirler ortaya attılar. Bunlardan birisi Karl Marx’ tır. Marx , toplumu ekonomi kurumunun üzerine bina etmiş ve en önemli kurumu ekonomi yaparken diğerlerini ona yardımcı olan kurumlar olarak anlatmıştır. Yine bu dönemde toplumsal davranışları biyolojik olarak incelemeye çalışanlar ortaya çıkmışlar. Herbert Spencer  organizmayı oluşturan organlar nasıl birbiriyle iletişim halinde ve birbirine muhtaç bir şekilde çalışır, bunlardan birisi sağlığını yitirdiğinde tüm organizma bundan etkilenir  diyerek toplumsal davranışların da benzer şekilde incelenmesi gerektiğini savunmuştur. Bundan sonra sanayi devrimi ve sonrasında yaşanan erken kapitalizm dönemleri de dahil  Modernizmin etkisi dünyada yaygın olarak sürmüştür. Bizden birisi olan Nesrin Kale’ nin Modernizm tanımlaması çok hoş olmuş : “ Modernizm, Aydınlanma felsefesiyle ortaya çıkan; insanlığı  içinde  bulunduğu  bağnazlıktan, hurafelerden; geri kalmışlıktan  kurtarmayı amaçlayan; toplum bilimlerinde insan uygarlığının genellikle sanayileşme ve laikleşme aracılığıyla uğradığı ekonomik , siyasal ve toplumsal bir dönüşümdür ve ilerleme olgusunu temel alarak insanlığın gittikçe daha iyi ve üstün amaca doğru hareket ettiğini kabul eder.”. Aydınlanma, Batı toplumlarının Tanrı merkezli dünya görüşü ve hayat tarzından sıyrılarak insan, akıl ve bilim merkezli dünya görüşü ve bu çerçeveye göre düzenlenmiş hayat tarzına geçişleridir. Aydınlanmanın merkeze aldığı akıl, her türlü kılavuz ve yardımcıdan arınmış; hür ve kendi kendine yetebilen, şüpheci, sorgulayıcı eleştirel bir akıldır. Kant, bu konuda şunları söyler:

           "Aydınlanma, insanın kendi suçu ile düşmüş olduğu bir ergin olmama durumundan kurtulmasıdır. Bu ergin olmayış durumu ise, insanın kendi aklını bir başkasının kılavuzluğuna başvurmaksızın kullanamayışıdır. İşte bu ergin olmayışa insan kendi suçu ile düşmüştür; bunun nedeni de aklın kendisine değil, fakat aklın başkasının kılavuzluğu ve yardımı olmaksızın kullanmak kararlığını ve yürekliliğini gösteremeyen insanda aranmalıdır. Sapere aude! (Bilmek ve tanımak yürekliliğini göster!) Aklını kendin kullanmak cesaretini göster, sözü imdi aydınlanmanın parolası olmaktadır." (Kızılçelik, 1996, s.5)

           Kısacası aydınlanma, aklın her şeye yeteceği, her şeyden üstün olduğu düşüncesini vurgulayarak önce rasyonalizmi, ardından da pozitivizm ve determinizmi, insan ve toplumun hayatında hâkim kılmıştır. Aydınlanma düşüncesi 18. yüzyılda belirginleşmiştir. Fakat bazı bakımlardan bu sürecin,  ilk çağlara –Grek Aydınlanmasına - kadar uzandığı belirtilmektedir. Fakat tarihsel olarak Aydınlanma  Hristiyanlığın yoğun olarak eleştirildiği, ,kilisenin, din adamlarının, aklın süzgecinden geçtiği  18. yüzyıldır.Aydınlanma , bir anlamda da burjuvazinin aristokrasiye açtığı savaştır. Aydınlanma hareketinin temel amacı ise insanı köleleştirdiğine inanılan mit, mitos, inanç ve önyargıların egemen olduğu düzenden kurtarıp özgürleştirici aklın düzenine sokmaktır.•Yani Aydınlanma özde ‘Akıl ’çağıdır, diyebiliriz.

Önemli Aydınlanma düşünürleri ise şunlardır: Locke, Voltaire, Montesquieu, Rousseu,Diderot, Hume, Berkeley, Kant, Leibnitz ve  Hegel.

          Özetleyecek olursak  Aydınlanma düşüncesinde esas nokta, aklın din ve inanç üzerindeki üstünlüğüdür.

          Modernizmin başlangıcı olarak Rönasans, Reform ve Amerika’nın keşfi görülmekte ve başlangıç yerinin İtalya olduğu belirtilmektedir.Bazı düşünürlere göre ise modernizm , burjuvazinin oluşmasıyla veya  sanayi devrimi ile başlamıştır. Marx ve Weber ise Modernizmi feodal toplumu izleyen dönem olarak görür.

Modernizmin Başlıca Özellikleri :

1-        Akılcı , bilimsel, teknolojik ve yönetsel etkinliğin  yaygınlaşmasıdır.•

2-        Toplumum merkezine ‘Tanrının ’yerine bilim yerleşmiştir ve modernizm akılcılık ile sıkı sıkıya bağlıdır.Fakat Tourane’nin belirttiği gibi modernizm sadece  akılcılığa ,indirgenemez. 

3-        Modernlik özgürlük ve özerklik düşüncesine dayanır.(Wagner)

4-        Devlet ve toplumun, akılcı, doğal hukuk ile siyasal ekonominin, bilim ile inanmanın birbirinden ayrılması esastır.

5-        Geleneksel yapıya karşı koyuş söz konusudur.

         Modernizmin temel parametreleri ise  Kapitalizm , Endüstri , Kentlilik , Demokrasi , Ussallık , Bürokrasi , Uzmanlaşma , Bilimsel Bilgi , Ulus Devlettir.  Jeannier’e göre Modernliği belirleyen dört önemli devrim vardır. Bunlar bilimsel devrim/Aydınlanma eksenli POZİTİVİZM,  Kültürel  Devrim/Laiklik , Siyasal Devrim/Demokrasi ve Endüstriyel Devrim/Endüstriyalizm dir.

Modernizm hakkındaki bu kısa bilgiden sonra Postmodernizme ve bu anlayışın getirdiklerine bakış atabiliriz.

C.    Postmodernizm’ in Doğuşu ve Tanımı :   Özellikle 1960’ lı yıllardan itibaren yani Birinci ve İkinci Dünya Savaşları sonrası salt materyalist anlayışın gerçekleri ortaya çıkarmak için bir yol olamayacağı, insanı akla indirgeyen modern hayatın insanlığa mutluluk getirmeyeceği inancı yayılmaya başladı. Bu yıllardan itibaren aklın mutlak gücüne meydan okuyan post yapısalcılık ya da post modernizm gelişmeye başladı. Postmodern anlayış aklın toplumsal yapının bir ürünü olduğunu ortaya atarken toplumsal yapıyı aşan akıl anlayışını eleştirmiştir. Hatta aklın belli yapıların ürünü olduğunu iddia edip , insan davranışlarının da bir yapının veya yapıların ürünü olduklarını ortaya koydu. Artık sadece akılla evrensel ve toplumsal gerçeklere ulaşamayacağını anlayan toplumlar, modernizm çağından devir aldıkları dinsizlik ve geleneksizlik anlayışının da etkisiyle ciddi bir bunalım ve boşlukla karşı karşıya kaldılar. Özellikle sınıfçılık ve ırkçılık akımlarının son bulmasıyla insanlar kendilerini politikanın merkezine koydular ve bundan sonra narsist ve hedonistik savrulmalar başladı. Arkasından bireyin kendisini tanıması ya da tanımlamasını sağlayabilecek bir takım açılımlar yerine tam tersi yönde kendisini unutturacak, kendisine iyice yabancılaştıracak hazcı yaklaşımlar ortaya çıktı. Bu süreç batı medeniyetinin hazcı yaklaşımı kendisine ruh edinmesi noktasına kadar vardı. Toplumsal bilinç bireyi uyutan bir metefora dönüştü.

          Postmodenizm teriminin tam anlamının ne olduğu ve neyi ifade ettiği hususunda hala ortak bir görüş birliğine varılamamıştır. Birbirine tezat teşkil eden çok sayıda ‘Postmodernizm’ tanımı bulunmaktadır. Postmodernizmin kesin olan bazı özellikleri vardır ve bu özelliklerden bir tanıma ulaşmak mümkün olabilir. Postmodernizm, Modernizm’in temel özelliklerine; bilimsel bilginin üstünlüğüne, pozitif bilimlere, ulus-devlet anlayışına, endüstriyalizme, kapitalizme karşı çıkan ya da onları sorgulayan buna karşılık, belirsizliği, parçalılığı, farklılığı, etnikliği, alt kültürleri, kültürel çoğulculuğu, yerel bilgiyi ön plana  çıkaran bir akımdır, diyebiliriz. Ayrıca ‘Post ’ kelimesinden de bir tanıma ulaşmak mümkündür. Post öneki bir aşma durumunu belirtir. Bu anlamda Postmodernizm de modern dönemin sonrasını ve o dönemin aşılmasını tanımlamaktadır.  Yani Modern sözcüğü ile tanımlanan aşamadan sonra gelen yeni bir aşamayı ifade etmektedir.

D.    Postmodernizmin Sosyolojik Yönü : Sosyolojide postmodern terimini ilk kullanan kişi Amatia Etzioni’ dir. Etzioni gelişen iletişim teknolojisinin postmodern toplumu belirlediğini ortaya koymuştur. Bu bağlamda postmodernlikle ilgili tüm kuramların çıkış noktası Fransa olmuştur. Baudrillard, Foucault ve Lyotard Fransalı düşünürlerdir. Postmodern düşünürlere göre belli bir toplum kuramı olanaksızdır. İnsan ve toplum onlara göre belirlenemez olgulardır. Çünkü toplumda parçalanmışlık , kaos, süreksizlik vardır. Bu sebeple herhangi bir kuram havada kalacaktır. Postmodernliği savunan sosyologlar da bir şekilde toplumsal çözümlemeler yapmışlardır. Bu çözümlemeleri yorumlama şeklindedir. Postmodernizm çoğulculuk anlayışına sahiptir. Herkese hukuk ve demokrasi temel görüşleri içerisinde en öne çıkan kavramlardır.

          Genel anlamda postmodern  teoriler  1970’lerde gündeme gelmiştir. Baudrillard, Lyotard ve Jameson postmodern sosyologların önde gelen isimleridir. Bu anlamda Postmodern toplum düzeni ile ilgili ilk görüşleri ortaya atan bu kimselerdir. Baudrillard, ‘Simülasyon Evreni ’ tabirini kullanarak taklitlerin ve suretlerin ürünü olan bir postmodern toplumdan bahseder. Lyotard , büyük umutların ve devrimci siyasetin sona erdiği bir postmodern  durumdan bahseder. Jameson ise postmodernizmi geç kapitalizmin kültürel mantığı olarak yorumlar.  Dolayısıyla postmodernizmin toplumsal boyutunu ortaya koymak için özellikle bu düşünürlerin fikirlerini ele almak uygun olacaktır.

Jean Baudrillard ve Simülasyon Evreni : Baudrillard, sosyoloji eğitimi görmüş ve Marksizmle yakından ilgilenmiş Postmodernizmin önde gelen düşünürlerindendir.Ne düşündüğünü aşağıdaki sözlerinden anlamak mümkündür :

           “Modern toplumların içinde bulunduğu durumu nitelemek gerekseydi , bir orji sonrası hali derdim. Orji, tam da modernliğin patladığı andır.; her alandaki özgürlüğün patladığı andır…”

          “Gerçek ihtiyaçlar ile sahte ihtiyaçlar arasındaki ayrımın ortadan kalktığı tüketim toplumunda birey, tüketim mallarını satın almanın ve bunları sergilemenin toplumsal bir ayrıcalık ve prestij getirdiğine inanır. İnsan bu süreçte bir yandan kendini toplumsal olarak diğerlerinden ayırt ettiğine inanırken, bir yandan da tüketim toplumuyla bütünleşir. Dolayısıyla tüketmek birey için bir zorunluluğa dönüşür. İnsani ilişkiler yerini maddelerle ilişkiye bırakır. Artık geçerli ahlâk, tüketim etkinliğinin ta kendisidir.” 

          Baudrillard’ a göre insanlar artık bir simülasyon evreninin içindedirler. Simülasyon oluşumu İkinci Dünya Savaşı bitişiyle birlikte başlamıştır. Savaşın arkasından batı sosyal devlet olma fikrini düşünmeye ve hatta hayata geçirmeye başlamıştır. Bu şu anlama gelir sağ solun işlevine göz dikiyor ya da bu açığı fark ediyor. İletişim ve hizmet sektörünün ağırlığı tarım ve sanayi sektörünün ağırlığını geçmeye başlar bu dönemde. Televizyon etkisiyle insanlar düşünmeyi bırakıp yüzeysel olarak sadece bakmaya başlamışlardır. Mesela Kore Savaşı ‘ nı televizyonlarında izleyenler , bir şampuan reklamına da aynı gözle bakarak izlemeye başlamıştır. Savaş orada tüm hızıyla sürerken insanlar televizyonlarını kapatıp rahatlıkla uyuyabilmektedirler. Bu ise duygusuzlaşmayı beraberinde getirmektedir. Herkes herşeyin farkında olmakla birlikte kimse rahatını bozmak istememektedir. İşte bireyin bu yeni dönemde yaşadığı bu evren simülasyon evrenidir ve herşey sadece görüntülerden ibarettir.

         Baudrillard’ın bu konuda ortaya attığı en önemli kavramlardan birisi “ gerçeklik ilkesi” kavramıdır. Gerçeklik ilkesi tamamen zihinde oluşan, düşünsel bir süreçtir.  Eğer gerçeğin ne olduğu konusundaki algı bir sebeple sakatlanmışsa bireyin artık sağlıklı bir gerçeklik algısı oluşturabilmesi mümkün görünmemektedir. Bu ilke insanların gündelik yaşamlarını kurguladıkları önemli bir temeldir aynı zamanda. Dolayısıyla sosyal, ekonomik, toplumsal gelişmelerin sağlıklı yürüyebilmesi için gerekli görülmektedir. Baudrillard, gerçeklik ilkesi kavramını biraz ideoloji kavramına da benzetmektedir. Gerçeklik ilkesi ve ideoloji kavramları, bireylerin tercihleri üzerinde etkili olan, seçip seçmeme noktasında karar veriş süreci üzerinde söz sahibi sayabileceğimiz kavramlardır. Gerçeğin ne olduğu konusunda yanıltılan  bireyler, artık tercihlerini gerçek olmayan fakat gerçekmiş gibi onun yerini alan şeyler üzerinden yapmaktadırlar. Tam bu noktada Baudrillard’ın  simülasyon  kuramının önemli kavramlarından birisi olan simülakr kavramı karşımıza çıkar. Baudrillard bahsi geçen; gerçek olmayan fakat bir gerçeklik olarak algılanmak isteyen görünümleri, simülakr  olarak tanımlamaktadır. Baudrillard’a göre 1960’lardan sonra gerçeklik algısı tamamen değişmiştir. Birey, simülakrların oluşturduğu simülasyon evreninde,  ekonomik, politik ve sosyal simülakrlar arasında artık sağlıklı olarak düşünce üretemez hale gelmiştir. Bu bağlamda en büyük saf simülakrlar da Din ve Politikadır.

O, bu şekilde gerçeklik ilkesinin sakatlandığı bir ortamda, sistemin kendi kendisinin sorununu çözmek için hiçbir alternatif yaratamayacağı görüşünü savunmaktadır. Eğer “sistemin kendi kendisinin gerçeklik ilkesi kaymış ise, aynı sistemin kendi terimlerini, kavramlarını ve ilkelerini kullanarak herhangi bir çözüm sunma şansı da kalmamıştır

” görüşünü savunmaktadır. Bu bağlamda artık Marksist, kapitalist, liberalist ya da neoliberalist, vb… görüş sahibi olmanın da hiçbir anlamı kalmamıştır. Ortak tek bir ideoloji vardır, o da tüketmekten ibarettir. Gerçeklik algısının kaybolduğu, tamamen sanal olarak nitelendirilebilecek bir evrende yaşamakta olduğumuz günümüzde amaç yalnızca tüketmek olarak belirlenmiştir. Bu tüketimi arttırmak ve yeniden yeniden tüketimi sağlamak için de her yol mubah görülmektedir. Simülasyon ortamlarını yaratan televizyonlar, reklâmlar, sanat,  ekonomi, politika, eğlence sektörü, sinema sektörü vb...alanların tümü, tüketimi arttırma amacına hizmet etmektedirler. Hayal ile  gerçek olanın artık tamamen birbirine karıştığı bir evrende, toplumların yaşamlarını belirleyici yegane süreç tüketim ve onun organize edildiği ekonomik unsurlardır. İnsanoğlu’nun yaşama dair sahip olduğu her şey bir tek formüle indirgenmiş durumdadır. Bu formül Gereksinim +Doyum = Evren formülüdür. Sistem, bireylerde doğal olmayan yöntemlerle simülakrları kullanarak yarattığı simülasyon ortamlarında, özünde gerekmeyen gereksinimler yaratmakta ve birey doyum sağlamak güdüsü ile tüketime zorlanmaktadır. Öyleki; evrende varoluşun tek nedeni bu güdülerin tatmin edilmesine endekslenmek istenmektedir. Bireyde bu hissi yaratmak ve tükettirmek için savaşlar çıkartmak, suikastler tertiplemek,  terör ortamları yaratarak onlarla mücadele etmek dâhil her türlü yöntemin kullanılması da serbesttir. Sistem için sadece, savaş çıkartmak tükettirmek (askeri malzeme satmak) ve yine çıkan savaşta yaralananları iyileştirmek için tükettirmek (tıbbi yardım malzemesi, ilaç vb. satmak) esastır. Doğanın ya da insanların gördüğü zarar sistemin umurunda değildir. Kaldıki; Baudrillard’a göre ne savaş savaş, nede terör terör olabilir. Bunlar olsa olsa gerçeğinin yerini alan savaş ve terör simülakrları olabilirler. Bu sarmal döngüsel düzen içerisinde sistem herhangi bir soruna çözüm üretmek ya da açıklama getirmek derdinde değildir. Aynı anda ortaya çıkan birçok kavram bir yandan kavram kirliliği yaratırken diğer yandan birçok şey söylüyormuş gibi görünüp aslında hiçbir şey söylememektedir. Televizyon ekranlarında yapılan bunca konuşma, açık oturum, tartışma programları vb. tam da bu görevi yerine getiren birer demokrasi simülakrlarıdır.  Herkes hakça fikrini söylüyor gibi görünmektedir. Üret  – tüket formülü ile süreç işletilmekte ve bu formül sürekli tekrarlanarak  yeniden üret, yeniden tüket denilmektedir. Elbette tüketim toplumlarının yaratılmak istendiği böyle bir evrende, tüketimin ana göstergesi olan “nesne” çok önemli bir yere sahiptir. Nesnenin satın alınabilir olması, onu satın alan kişiye yani sahibine sağladığı statü, belirli bir markayı temsil etmesi ve o markanın tüketicisi olan zümreye duyulan aidiyet...

          Kısacası Baudrillard’ a göre  toplumun sonu gelmiştir. ‘Game With Vestiges’ adlı makalesinde postmodernizmin yıkıntıdan (modernliğin harabelerinden)  arta kalanlarla oynanan bir oyun olduğunu söyler. Ona göre tarih durmuştur. Anlamı olmayan bir tür tarih sonrasında olduğumuzu ve tüm tanımların anlamını yitirdiği , her şeyin bittiği  yani toplumsalın sonunun geldiğini belirtir. Baudrillard, artık toplumun bir ‘kitle yığını’  haline geldiğini söylemektedir.

         İkinci öne çıkan kavram ‘İçe doğru patlama ’dır. Baudrillard’a göre Modern toplumda  önemi olan hususlar postmodern toplumda içe doğru patlayarak önemini yitirmiştir. Yani toplum, sosyal  değişme, sınıf gibi kavramları açıklayan toplumsal kuramlar geçerliliğini bu yüzyılda yitirmiştir. Çünkü bu kuramlar insanı muktedir saymaktadır. Oysaki postmodern toplumda insanlarda ‘olağanüstü  bir uyumluluk’ söz konusudur. İnsanlar yığın halinde işaretlere uyumlu olarak yaşamaktadır.İnsanları bu şekilde sessiz bir yığın haline getiren mekanizma Baudrillard’a göre MEDYA’dır. Yani her şey birbiri içine girmiş ve içe doğru patlama gerçekleşmiştir ve Modernitedeki her şey postmodern dönemde  anlamını yitirmiştir.

Kısacası Budrillard’a göre şimdiye kadarki tüm toplumsal kuramlar geçerliliğini yitirmiştir , diyebiliriz.

          Baudrillard’da toplumla ilgili olarak ortaya atılan önemli bir başka konu da Batı’da 16.yüzyıldan beri ‘Ölümü Baskı Altına Alma ’hususudur. Modern toplum insanları psikolojik olarak ölümden kaçma eğilimi göstermektedir. Yani çağdaş toplum yaşam üzerine kurulmakta ölüm ise normalin dışına atılmaktadır.Baudrillard’a göre, böylelikle aslında bireyin yaşamı ölüm kokusu altında tutulmakta ve birey kendisini ölümden koruyacağına inandığı toplumsal otoritelere baş eğmektedir.

          Baudrillard, toplumsal değişimi üç simulasyon çağına ayırır. Birinci simulasyon çağı, Rönasans ile başlayan değişim sürecidir. İkincisi ise  sanayi ile başlayan değişim sürecidir. Üçüncüsü üretimin yerine onun taklidinin geçtiği dönem olan bu postmodern dönemdir.Bu çağda artık her şey taklitlere göre şekillenmektedir.

           Baudrillard, modern dönemi Freud’la Marx’ın çağı olarak görür ve postmodern dönemi bunlardan ayırır. Baudrillard’a göre ‘postmodern dünya anlamdan yoksundur. postmodernite teorilerin boşlukta süründükleri, güvenli herhangi bir limana demirlemedikleri bir dönemdir.

Jean –Francios Lyotard ve Toplum :  1924 yılında Versai de doğan Lyotard daha çok dil ve bilgi üzerinde durmuştur. Lyotard dilde gerçeklik yerine yorumu ön plana çıkartır. Toplumu tek gerçeklik üzerinden açıkladığını iddia eden görüşlere karşı çıkar. Postmodern anlayışta insanların bu söylemlerden kurtularak özgürleşmesi gerektiğine inanır. Ona göre toplum bu tip tüm baskılardan kurtulmalıdır ve dolayısıyla toplumda kesin doğrular ve bilgiler olmamalıdır. Her türlü kuramın toplum üzerinde bir baskı oluşturduğunu belirterek , yeni postmodern toplumda belirleyici rolün , iletişim , enformasyon ve teknoloji olacağını söyler.

          Lyotard toplumda farklılığın ve çeşitliliğin olmasını ve bilgi ve diğer büyük anlatıların toplum üzerindeki üstünlüğünün yıkılması gerektiğini savunur.

          Gençlik dönelerinde bir sol gruba üye olan Lyotard 1964’de tamamen Marksizm’den ayrılmıştır.  

Micheil  Faucault : Gençliğinde komünist partisi üyesi olan Faucault 1951’ den sonra partiden uzaklaşmış fakat postmodern fikirleri içerisinde tamamen marksizmden kopmamıştır. Faucault modern çağın rasyonellik anlayışına tamamen karşı çıkmıştır. Faucault diğer postmodern düşünürlerin aksine toplumsal yapı ve düzenin tamamını reddetmemiş , postmodernitenin modernite ile bağlantılı olduğuna inanmış ve böylece moderniteye bu bağlamda saygı göstermiştir.

Eleştiriler : Postmodern anlayışa en büyük eleştiriler insanları gerçek çelişkilerden uzaklaştırıp onları  gerçeklerden arındırılmış bir dünyaya çektikleri için yapılmıştır. Eleştirmenlere göre postmodern kavramlar ideolojiktirler.  Postmodern eleştirmenlerin başında Habermas , Giddens ve Gellner gelmektedir.  

          Habermas  modernizmi tamamlanmamış bir süreç olarak görmektedir. Ona göre postmodernizme gerek yoktur. Çünki postmodernizm içinde yer alan unsurlar zaten modernizmde vardır.

         Giddens de postmodern dönemi eleştirmektedir.  Giddens’e göre eğer Postmodernizmin bir anlamı varsa edebiyat , resim, mimarideki akımlara sınırlandırılmalıdır.   

          Gellner  kendisiyle yapılan bir röportajda ‘Postmodernizme şiddetle karşıyım.’ demektedir.  O  postmodern akımı fazlasıyla uçuk bulur. ,

         Postmodenizme olan eleştirilerden birisi de  aşırı göreceliğin ve akla güvensizliğin toplumsal sorunları çözmeyi olanaksız hale getirmesi ve  geleceğe inanmayı imkansızlaştırmasıdır.

          Modernizm ve Postmodernizmin Keskin Farkları :  

          Modernizm                  Postmodernizm

          Düzen/Kontrol            Düzensizlik/Kaos

           Kesinlik                        Belirsizlik

         Gelişme/Gelecek             Statik/Bugün

          Homojenlik                    Heterojenlik

          Fikir Birliği                   Çoğulculuk

           Hiyerarşi                       Eşitlik

            Uyum                       Uyumsuzluk

           Öngörü                           Şans

  

E.     Kaynakça :

Çağdaş Sosyoloji Kuramları – Margaret Poloma

Sosyoloji Kuramları – Anthony Giddens

Çağdaş Sosyoloji Kuramları – Ruth A. Wallace

Vikipedia

Postmodernizm - Doktor Yavuz Bayram